Skip to main content

Wheel of Consent in de Zorg

Ik kwam in aanraking met de Cirkel van Overeenkomst, (Wheel of Consent) van Betty Martin. Zij heeft dit model ontwikkeld vanuit haar werk als relatie-en intimiteitscoach. Zodoende is het dus heel praktisch als het gaat om wel of niet instemmen in bijvoorbeeld een seksuele relatie.

Nu ik al een tijd rondloop in de ouderenzorg en daarin ook de Wet Zorg en Dwang van kracht is gegaan, ben ik dat model ook vanuit die hoek gaan bekijken. Het model bespreekt de kant van de gever en van de ontvanger. Wie wil wat, wie is de gever en voor wie is het?

Geven betekent: je neemt actie voor het welbevinden van de ander. Maar geven heeft verschillende aspecten. Soms is geven iets dat je doet voor de ander, je bent dan dienend aan de ander. Maar het komt ook vaak voor dat je geeft, terwijl je daar zelf erg van geniet. Je bent dan in meerdere mate voor jezelf bezig als voor de ander. Dit is een heel belangrijk verschil en niet altijd gemakkelijk te maken. Soms hebben mensen niet door dat datgene dat zij geven eigenlijk voor zichzelf is. Maar je herkent misschien onderstaande converstatie wel:

  • wil je een kopje thee?
  • Nee, dank je
  • Maar ik heb het speciaal voor jou gezet
  • O, nou doe dan maar.

In dit korte voorbeeld is de thee de gift, maar aan het einde van het gesprekje kun je je afvragen wie hier de gever en wie de ontvanger is. Ontvangen betekent: je hebt voordeel van de gift van de ander. Toestaan betekent: je sta toe dat de ander jou iets geeft voor diens plezier. In bovenstaande voorbeeld sta je het kopje thee toe.

Zoiets dergelijks kan ook wel in de zorg voorkomen. Veel ouderen vinden het lastig om aan te geven dat ze iets niet willen, en zijn vaker dan je denkt in het kwadrant “ toestaan” Dat kan verwarrend zijn. Jij, als zorgmedewerker denkt dat je geeft en dat de bewoner daarmee automatisch in ontvangen zit. Dit is dus niet zo. Als de bewoner in toestaan zit, voelt het voor de bewoner óók als een gift, namelijk aan jou als zorgmedewerker. Op deze manier ontvangt niemand iets.

We gaan er vaak vanuit dat de ander in het tegenoverliggende kwadrant zit, maar dat hoeft zeker niet altijd zo te zijn. Daarom is het belangrijk om helder te communiceren over wat je wilt en wat de consequenties zijn. Dan ben je het eens over wat er gebeurt. Soms is de ander in geven en veronderstelt dat de ander in ontvangen zit, maar de ander zit in toestaan, zij laat het toe en daarom voelt zij het geven meer als nemen.

Ben je buiten de cirkel van instemming, dan zit je in de schaduwzijden. Daar zitten de mensen die het lastig vinden om nee te zeggen, bijvoorbeeld door afhankelijk te zijn. Dit gaat makkelijk mis als je niet goed weet wat je doet en ervan uitgaat dat de ander het wel zegt als die het niet meer prettig vindt. Zeker in de ouderenzorg merk ik dat bewoners op leeftijd het erg moeilijk vinden om aan te geven wat ze niet prettig vinden. Dit heeft te maken met leeftijd: vroeger was men blijkbaar niet zo gewend om tegen dingen in te gaan. Niet klagen, maar dragen. Maar het heeft ook te maken met een machtsongelijkheid. Vaak zijn bewoners (onbewust) bang dat ze mindere of geen zorg meer krijgen als ze klagen. Ook hier dient de zorgmedewerker zich erg bewust van te zijn.